Dijital dönüşüm, büyük veri analitiği ve yapay zekâ (YZ) destekli risk skorlama sistemleri, dünya genelinde vergi idarelerinin “önleyici uyum” paradigmasını benimseme sürecini hızlandırmaktadır. Bu çalışma, Türkiye’nin kendine özgü sosyoekonomik dinamiklere sahip orta ölçekli şehirlerinden biri olan Diyarbakır özelinde, YZ destekli vergi uyumu ve denetim süreçlerinin e-ticaret bağlamındaki dijital vergilendirme üzerindeki etkisini incelemektedir. Araştırmada, şehrin demografik yapısını temsil edecek şekilde tabakalı rasgele örnekleme yöntemiyle seçilen 675 katılımcıdan anket yoluyla veri toplanmıştır. Elde edilen veriler tanımlayıcı istatistikler, ki-kare testleri ve lojistik regresyon analizleriyle değerlendirilmiştir. Bulgular, banka (%65,3) ve kredi kartı (%55,6) kullanım oranlarının ulusal ortalamalarla büyük ölçüde örtüştüğünü, ancak dijital cüzdan kullanımının Diyarbakır’da (1,8%) ulusal düzeye (7,2%) kıyasla belirgin şekilde düşük kaldığını ortaya koymaktadır. Katılımcıların finansal okuryazarlık puanı (55,8/100) da Türkiye ortalamasının (62/100) oldukça gerisindedir; bu durum dijital dönüşümün önünde önemli bir engel oluşturmaktadır. Ayrıca, dijital ödemelere ilişkin güvenlik kaygıları Diyarbakır’da %60 gibi yüksek bir oranda gözlemlenirken, bu oran Türkiye genelinde %41,5’tir; bu farklılık dijital ödeme benimsemesini ve dolaylı olarak vergi uyumunu olumsuz etkilemektedir. Lojistik regresyon analizleri, dijital ödeme kullanıcılarının geleneksel kapıda ödeme tercih edenlere kıyasla vergi kaçırma eğilimlerinin anlamlı biçimde daha düşük olduğunu göstermektedir. Çalışma, bölgesel finansal okuryazarlık programlarının güçlendirilmesini, dijital ödeme altyapılarının güvenlik bakımından geliştirilmesini, dijital cüzdan kullanımının teşvik edilmesini ve teknik engellerin giderilmesini önermektedir. Bu araştırma, yapay zekâ destekli dijital vergilendirme uyumu konusunda bölgesel farklılıkları ele alan literatüre anlamlı ve özgün bir ampirik katkı sunarak, yerel ve ulusal düzeyde politika yapıcılar için kıymetli içgörüler sağlamaktadır. Anahtar Kelimeler: Yapay Zekâ, Vergi Uyumu, Dijital Ödemeler, e-Ticaret, Finansal Okuryazarlık JEL Sınıflandırma Kodları: H26, O33, L81.

Abonelik veya Satın Alma Gerekiyor!

Bu makalenin devamını okuyabilmek için giriş yapmanız, satın almanız veya abone olmanız gerekmektedir.