Dijital dönüşüm, büyük veri analitiği ve yapay
zekâ (YZ) destekli risk skorlama sistemleri,
dünya genelinde vergi idarelerinin “önleyici
uyum” paradigmasını benimseme sürecini hızlandırmaktadır.
Bu çalışma, Türkiye’nin kendine
özgü sosyoekonomik dinamiklere sahip orta
ölçekli şehirlerinden biri olan Diyarbakır özelinde,
YZ destekli vergi uyumu ve denetim süreçlerinin
e-ticaret bağlamındaki dijital vergilendirme
üzerindeki etkisini incelemektedir. Araştırmada,
şehrin demografik yapısını temsil edecek şekilde
tabakalı rasgele örnekleme yöntemiyle seçilen
675 katılımcıdan anket yoluyla veri toplanmıştır.
Elde edilen veriler tanımlayıcı istatistikler,
ki-kare testleri ve lojistik regresyon analizleriyle
değerlendirilmiştir. Bulgular, banka (%65,3) ve
kredi kartı (%55,6) kullanım oranlarının ulusal ortalamalarla büyük ölçüde örtüştüğünü, ancak
dijital cüzdan kullanımının Diyarbakır’da (1,8%)
ulusal düzeye (7,2%) kıyasla belirgin şekilde düşük
kaldığını ortaya koymaktadır. Katılımcıların
finansal okuryazarlık puanı (55,8/100) da Türkiye
ortalamasının (62/100) oldukça gerisindedir;
bu durum dijital dönüşümün önünde önemli bir
engel oluşturmaktadır. Ayrıca, dijital ödemelere
ilişkin güvenlik kaygıları Diyarbakır’da %60 gibi
yüksek bir oranda gözlemlenirken, bu oran Türkiye
genelinde %41,5’tir; bu farklılık dijital ödeme
benimsemesini ve dolaylı olarak vergi uyumunu
olumsuz etkilemektedir. Lojistik regresyon analizleri,
dijital ödeme kullanıcılarının geleneksel
kapıda ödeme tercih edenlere kıyasla vergi kaçırma
eğilimlerinin anlamlı biçimde daha düşük
olduğunu göstermektedir. Çalışma, bölgesel
finansal okuryazarlık programlarının güçlendirilmesini,
dijital ödeme altyapılarının güvenlik
bakımından geliştirilmesini, dijital cüzdan kullanımının
teşvik edilmesini ve teknik engellerin
giderilmesini önermektedir. Bu araştırma, yapay
zekâ destekli dijital vergilendirme uyumu konusunda
bölgesel farklılıkları ele alan literatüre anlamlı
ve özgün bir ampirik katkı sunarak, yerel
ve ulusal düzeyde politika yapıcılar için kıymetli
içgörüler sağlamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Yapay Zekâ, Vergi Uyumu,
Dijital Ödemeler, e-Ticaret, Finansal Okuryazarlık
JEL Sınıflandırma Kodları: H26, O33, L81.
Abonelik veya Satın Alma Gerekiyor!
Bu makalenin devamını okuyabilmek için giriş yapmanız, satın almanız veya abone olmanız gerekmektedir.